مشکلات معامله الگوریتمی
براساس ابلاغیه جدیدی صبح سازمان بورس و اوراق بهادار معاملات الگوریتمی تا اطلاع ثانوی ممنوع شد. در همین رابطه برخی این پرسش را مطرح می‌کنند که آیا الگوریتم‌ها متهم ریزش قیمت سهام بوده‌اند؟دنیای اقتصاد در این باره در مطلبی نوشت: افت پی در پی شاخص بورس سهامداران را بی‌تاب کرده است.روز گذشته سهامداران انگشت اتهام را به معاملات الگوریتمی نشانه گرفتند. دلیلی که از دیدگاه کارشناسان بازار سرمایه پشتوانه منطقی ندارد. به اعتقاد فعالان بازار سرمایه مشکل از روبات‌های الگوریتمی نیست بلکه مشکل کم بودن تعداد روبات‌های معامله‌گر است. هر چه تعداد روبات‌ها بیشتر باشد اثر آنها بهتر و بازار کاراتر می‌شود. مساله هوش مصنوعی در دنیا سال‌هاست که وارد عرصه معاملات شده است و بازارهای مالی کم‌کم متاثر از داده‌هایی می‌شوند که توسط هوش مصنوعی تحلیل و استخراج می‌شود و در اختیار تحلیلگران قرار می‌گیرند. شرکت‌های زیادی هم در دنیا این کار را انجام می‌دهند. در واقع هر نوع معامله‌ای که خودکار باشد را معاملات الگوریتمی می‌گویند. حالا می‌توانند با بسامد بالا یا پایین باشند. معاملات الگوریتمی می‌توانند خیلی ساده باشند یا پیچیدگی زیادی داشته باشد. در واقع هر کاری را که یک تریدر می‌تواند با استفاده از ذهن و تجربه‌اش انجام دهد می‌تواند از معادلات الگوریتمی کمک بگیرد. چیزی که از دید سهامداران، متهم ردیف اول ریزش قیمت سهام در بورس تهران است.
اعتراض سهامداران وارد نیست
-
مشکلات معامله الگوریتمی
- علی آبنیکی | مشاور سرمایه‌گذاری
قاعدتا در حجم بالا الگوریتم‌ها می‌توانند تاثیر زیادی روی بازار داشته باشند. اینکه تا چه حد این اتفاق در بازار ایران می‌افتد اطلاعات دقیقی وجود ندارد. معضلی که اکنون در بازار ایران وجود دارد این است که قالب معامله‌گران بخش حقیقی بازار نسبت به وضعیت رکود یا استراحتی که بازار دارد و عدم رشد شاخص و معضلاتی که در نمادهای کوچک و بزرگ است و همچنین نسبت به رفتار حقوقی‌ها معترضند.
چند مساله اینجا به‌عنوان آسیب‌شناسی وجود دارد. یکی اینکه بازار ما در ماه‌های اول امسال صعودی و شارپ بود و معامله‌گران کم‌کم عادت کردند بدون بررسی ارزندگی، سهم انتخاب کنند و اصولا نگاه کوتاه‌مدت به بازار دارند مشکلات معامله الگوریتمی و انتظار دارند در طول سه هفته معاملاتی ۵۰ درصد رشد کنند.
تقریبا در مرداد ماه عرضه‌ها با اهداف مختلف بیشتر شد. در اینجا بخش حقیقی خرد از روند تحولات جا ماند، وقتی از روند تحولات جا ماند توجهش به وعده‌و وعید‌هایی که دولت و بازارگردان در رسانه‌ها و جلسات می‌دادند، جلب شد.
مساله مهم‌تر این بود که روند تحولات بازار سرمایه آنقدر سریع است که شاید در تاریخ بازارهای مالی دنیا در ۵۰ سال اخیر کم‌سابقه باشد که حجم فعالان این بازار در طول کمتر از یک سال چندصددرصد رشد کند، همه هم انتظار دارند به خاطر شرایط تورمی ایران بازده بالاتر از تورم بگیرند و انتظار سودهای جذاب دارند.
همچنین بازارگردان ظرفیت اداره این بازار را نداشت و او هم از تحولات بازار جاماند. آسیب این اتفاق را سهامدار خرد دید. وعده و وعید‌ها باعث می‌شود سهامدار خرد برای خود انتظاراتی ایجاد کند و هر بار که به در بسته می‌خورد ناامید می‌شود و دنبال این است که مشکل کجاست؟
حالا هم به‌عنوان مشکل جدید معاملات الگوریتمی مطرح می‌شوند. اینکه رنج‌های منفی در بازار ایجاد شود و صف‌ها تغییر کند و نماد از تقاضا به عرضه برسد در کوتاه‌مدت باعث می‌شود انگیزه سهامداری کم شود و انگیزه نوسان‌گیری بیشتر شود و عموم فعالان بازار به این نتیجه برسند که باید نوسان‌گیری کنند. البته شرایط اقتصاد سیاسی که عدم قطعیت بالایی دارد نیز افراد را تشویق می‌کند که نگاه بلندمدتی به بازار نداشته باشند.
سهامداران بازار سرمایه باید توجه کنند که بازار سرمایه یک بازار با دید میان‌مدت و بلندمدت است و در کوتاه‌مدت ممکن است اتفاق‌های زیادی بیفتد، اما سهم‌های بنیادی کم‌کم راه خود را پیدا می‌کنند مثلا ما دیدیم که گروه فلزات معادن خوش درخشید و حتی در دوره اصلاح، کمتر اصلاح کردند.
بنابراین باید این نگرش به بازار منتقل شود. اینکه ما به بازارگردان و حقوقی‌ها امید داشته باشیم موثر نیست چون خود آنها هم از تحولات بازار جامانده‌اند. مهمترین مساله این است که سهامدار به این دید برسد که بازار سرمایه جایی برای فعالیت بلندمدت است.
روبات‌های الگوریتمی تاثیری بر بازار ندارند
- پیمان ارمغان | کارشناس بازارسرمایه
معاملات الگوریتمی مخصوصا آنچه که دربازار سرمایه ایران بیشترین کاربرد را دارد مربوط به بخش اجرای معاملات است. به این معنی که سهامدار تصمیم خود مبنی بر خرید و فروش و رنج قیمتی مورد نظر را مشخص کرده و سپس اجرای آن را به الگوریتم می‌سپارد. بنابراین اینطور نیست که سیستم‌های الگوریتمی خود به خود اقدام به ایجاد جو منفی در بازار بکنند.
در بازارهای جهانی گاهی اوقات ما می‌شنویم که مثلا ناگهان ریزش‌های شدید در بازار ایجاد شده که مربوط به معاملات الگوریتمی است. علت این موضوع عموما این است که به دلیل ایجاد یک جو سنگین فروش دربازار و گاهی فعال شدن حد ضرر معامله‌گران، سیستم‌های الگوریتمی تصمیم به فروش دارایی یا بستن پوزیشن به هر قیمتی می‌کنند و چون در این بورس‌ها حد نوسان نیز وجود ندارد و سرعت معاملات نیز بسیار بالا است ناگهان فروش دارایی یا بسته شدن پوزیشن در یک قیمت بسیار پایین انجام می‌شود که گاهی به همین دلیل نیز سیستم معاملات متوقف می‌شود.
اما آنچه این روزها در بازار ما اتفاق می‌افتد چندان ارتباطی با این موضوعات ندارد و احتمالا اگر معاملات به معامله‌گران هم سپرده شود اتفاقی مشابه آنچه که شاهد هستیم رخ خواهد داد. در حال حاضر با بازاری سرو کار داریم که قیمت‌ها از جذابیت بسیاری برای خرید برخوردارند. در این بازاری که ممکن است کسی پیشنهاد خرید نکند پیشنهاد می‌شود سهامداران با پرهیز از رفتارهای هیجانی به دنبال خرید سهام ارزنده با قیمت‌های پایین باشند.
تحریکات معاملاتی
- مهدی حسینی | کارشناس بازار سرمایه
شواهد حاکی از آن است که تحریکاتی در حال انجام است که به زمزمه معاملات الگوریتمی دامن می‌زند، اگرچه مستندات دقیقی در این رابطه وجود ندارد اما با اقداماتی که در دست اجرا است به زودی مشخص می‌شود پشت پرده وضعیت فعلی بازار ازچه قرار است.
اگر نگاهی به نحوه معاملات چند روز اخیربازار سهام بیندازیم کاملا روشن است که چه کسانی داد وستدها را پیش می‌برند.اگر فرضیه معاملات روباتی درست از آب درآید واکنش سیاست‌گذاران به این اقدامات تعیین‌کننده است و مقامات مسوول به‌صورت شفاف می‌توانند با پیگیری موضوع اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی کنند.در طول روز که کل معاملات به ۶ساعت هم نمی‌رسد یک سهم ۴ باربه قله معاملاتی‌اش می‌رسد اما در نهایت به کف و کمترین قیمت روزمعاملات می‌رسد، این اتفاقات نشان می‌دهد سیستمی وجود دارد که با هدایت قیمت‌ها به گرداب معاملاتی، بازار را از ثبات خارج می‌کند.
بنابراین باید ببینیم اتاق فکری که برای مدیریت بازار نسخه می‌پیچد با چه روشی با این پدیده برخورد می‌کند. ازاین رو چند روز آینده بسیار سرنوشت‌ساز خواهد بود. اگر ثابت شود که بازار با معاملات الگوریتمی پیش می‌رود فاش شدن گروه‌هایی که در این قضیه دست دارند می‌تواند هشداری برای کسانی باشد که به دنبال خراب کردن بازارهستند اما از سوی دیگر ممکن است بدون اینکه ردی از روبات‌های الگوریتمی باقی بماند بازار را متعادل کنند.
با این اوصاف پر واضح است که تحریکات معاملاتی در حال انجام است و تاثیرات منفی بر بورس می‌گذارد. نوسان این روزهای شاخص دلایل متفاوتی دارد اما هرچه شاخص پایین‌تر برود رشد پایدارتری خواهد داشت و اگر اتفاق خاصی در سطح بین‌الملل نیفتد بازار سرمایه در نهایت محکوم به رشد است.
اما اگر مذاکرات بین‌المللی ایران به نتیجه برسد و به دنبال آن قیمت دلار با کاهش چشمگیری مواجه شود بورس بعد از وقفه‌ای دو، سه ماهه به مدار صعودی بازمی گردد. روند مذاکرات بین‌المللی ایران و قیمت دلار نقش مهمی در آینده بازار سهام بازی می‌کند و بورس را غیر قابل پیش بینی تر از قبل می‌کند.
معاملات الگوریتمی، روش جدید معامله در بازار سرمایه ایران
بسیاری از ما در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری به رایانه و فناوری تکیه می‌کنیم و سرمایه‌گذاران نیز از این قاعده مستثنی نیستند. به لطف معاملات الگوریتمی، تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران از شرایط بهینه بازار استفاده می‌کنند تا به میزان قابل توجهی ثروتمندتر شوند.
معاملات الگوریتمی که به نام الگو تریدینگ نیز شناخته می‌شوند⸵ روشی برای معاملات سهام است که از مدل‌ها و فرمول‌های پیچیده ریاضی برای شروع تراکنش‌های مالی با سرعت بالا و خودکار استفاده می‌کند.
هدف معاملات الگوریتمی کمک به سرمایه‌گذاران برای اجرای استراتژی‌های مالی خاص در سریع‌ترین زمان ممکن برای به دست آوردن سود بیشتر است. همانطور که الگو تریدینگ دارای مزایای زیادی است، ریسک و معایبی نیز دارد که در ادامه این مقاله خواهید خواند.
معاملات الگوریتمی چگونه کار می کنند؟
الگوریتم یک فرآیند یا مجموعه‌ای از قوانین تعریف شده است که برای انجام یک فرآیند خاص طراحی شده است. معاملات الگوریتمی از برنامه‌های کامپیوتری برای معامله با سرعت و حجم بالا بر اساس تعدادی معیار از پیش تعیین شده مانند قیمت سهام و شرایط خاص بازار استفاده می‌کند. به‌عنوان مثال، یک معامله‌گر ممکن است از معاملات الگوریتمی برای اجرای سریع سفارشات زمانی که یک سهام خاص به یک قیمت خاص می‌رسد یا به زیر مشکلات معامله الگوریتمی آن می‌رسد، استفاده کند. الگوریتم ممکن است بر اساس چنین شرایطی تعیین کند که چه تعداد سهام خرید یا فروش شود. هنگامی که یک برنامه راه‌اندازی شد، آن معامله‌گر می‌تواند عقب بنشیند، استراحت کند و بداند که معاملات به صورت خودکار پس از برآورده شدن آن شرایط از پیش تعیین شده انجام می‌شود.
مزایای معاملات الگوریتمی
یکی از مزیت‌های اصلی معاملات الگوریتمی این است که فرآیند معاملات را خودکار می‌کند و تضمین می‌کند که سفارش‌ها در شرایطی که به‌عنوان شرایط خرید یا فروش بهینه تلقی می‌شوند، اجرا شوند. از آنجایی که سفارش‌ها فورا ثبت می‌شوند، سرمایه‌گذاران می‌توانند مطمئن باشند که فرصت‌های کلیدی را از دست نخواهند داد. در مقابل، سفارشات دستی نمی‌توانند به تقلید از سرعت معاملات الگوریتمی نزدیک شوند. علاوه بر این، از آنجا که همه چیز به طور خودکار توسط رایانه انجام می‌شود، خطای انسانی عملاً از معادله خارج می‌شود (البته با فرض اینکه الگوریتم به درستی توسعه یافته است).
علاوه بر این، معاملات الگوریتمی اغلب هزینه‌های تراکنش را محدود یا کاهش می‌دهد، بنابراین به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد حتی بیشتر از سود خود را حفظ کنند. در نهایت، معاملات الگوریتمی خطرات تصمیم‌گیری بر پایه احساسات به جای منطق را، که سرمایه‌گذاران انجام می‌دهند، از بین می‌برد.
معایب الگو تریدینگ
یکی از معایب عمده الگو تریدینگ این است که یک اشتباه ساده می‌تواند به سرعت به یک فاجعه بزرگ تبدیل شود. تصمیم اشتباه یک معامله‌گر هنگام معامله می‌تواند باعث ضرر و از دست دادن پول شود، اما وقتی الگوریتم معیوب دارید، نتایج می‌تواند کاملاً فاجعه‌بار باشد. به این دلیل که یک الگوریتم واحد می‌تواند صدها تراکنش را در عرض چند دقیقه راه‌اندازی کند و اگر مشکلی پیش بیاید، میلیاردها سرمایه در همان بازه زمانی از دست می‌رود.
تاکنون، حادثه “سقوط سریع” به دفعات متعدد در بازارهای جهانی به دلیل مشکلات معاملات الگوریتمی رخ داده است. به عنوان مثال، معاملات الگوریتمی عامل سقوط سریع در سال ۲۰۱۰ بود، که منجر به سقوط شاخص‌های سهام ایالات متحده شد (اگرچه آنها در عرض یک ساعت دوباره بازگشتند). الگو تریدینگ نیز با نوسانات قابل‌توجه بازار مرتبط است. در حالی که اقدامات کنترل کیفیت می‌تواند به جلوگیری از ضررهای ناشی از الگوریتم‌های تعریف نشده یا کدگذاری شده کمک کند، سرمایه‌گذاران باید از خطرات کنار گذاشتن کنترل و اجازه دادن به رایانه‌ها برای انجام همه کارها آگاه باشند.
الزامات فنی برای الگو تریدینگ
پیاده‌سازی الگوریتم با استفاده از یک برنامه رایانه‌ای مرحله نهایی معاملات الگوریتمی است که همراه با بک‌تست است. (آزمایش عملکرد الگوریتم در دوره‌های گذشته بازار سهام برای دیدن اینکه آیا استفاده از آن سودآور بوده است). چالش این است که استراتژی مشخص‌شده را به یک فرآیند کامپیوتری یکپارچه تبدیل کنیم که به یک حساب معاملاتی برای ثبت سفارش دسترسی دارد. شرایط زیر برای معاملات الگوریتمی وجود دارد:
- دانش برنامه نویسی کامپیوتر برای برنامه‌ریزی استراتژی معاملاتی مورد نیاز، کسی که برنامه‌نویسی بلد باشد یا نرم‌افزارهای تجاری از پیش ساخته شده.
- دسترسی به پلتفرم های معاملاتی برای ثبت سفارش.
- دسترسی به فیدهای داده‌های بازار که توسط الگوریتم برای فرصت‌های سفارش‌دهی نظارت می‌شوند.
- توانایی و زیرساخت برای بک‌تست گرفتن از سیستم پس از ساخته شدن، قبل از اینکه در بازارهای واقعی فعال شود.
- بسته به پیچیدگی قوانین پیاده‌سازی شده در الگوریتم، داده‌های تاریخی موجود برای بک‌تست.
سخن پایانی
معاملات الگوریتمی، نرم‌افزارهای کامپیوتری و بازارهای مالی را برای باز و بسته کردن معاملات بر اساس کد برنامه ریزی شده گرد هم می‌آورد. سرمایه‌گذاران و معامله‌گران می‌توانند زمان باز یا بسته‌شدن معاملات را تعیین کنند. آنها همچنین می‌توانند از قدرت محاسباتی برای انجام معاملات با فرکانس بالا استفاده کنند. با انواع استراتژی‌هایی که معامله‌گران می‌توانند استفاده کنند، امروزه معاملات الگوریتمی در بازارهای مالی رایج است. برای شروع پیشنهاد می‌کنیم، با سخت‌افزار کامپیوتر، مهارت‌های برنامه‌نویسی و تجربه بازار مالی آشنا شوید و یا در موسسه یا شرکتی که این خدمات را ارائه می‌دهد حساب معاملاتی باز کنید. شرکت تحلیلگر امید یکی از معدود سازمان‌هایی است که در ایران در زمینه معاملات الگوریتمی فعالیت می‌کند. برای آشنایی با بیشتر با الگو تریدینگ می‌توانید به وب‌سایت و مقالات وبلاگ این سازمان مراجعه کنید.
معاملات الگوریتمی، چراغ مسیر تاریک
با کسب مهارت‌های لازم جهت اجرای معاملات الگوریتمی، افراد می‌توانند در زمان، تلاش و هزینه خود صرفه‌جویی کنند.
در جدول زیر به برخی از تفاوت‌های معاملات الگوریتمی و معاملات غیر‌الگوریتمی اشاره کرده‌ایم:
با توجه به مزایای یادگیری معاملات الگوریتمی، در این مقاله به مشکلات رایج معامله‌گران و راه‌حل آنها اشاره خواهیم کرد، همچنین به سوالات متداول در این حوزه پاسخ می‌دهیم.
مشکلات رایج و راه‌حل آنها
الگوریتم‌ها تقریبا در تمام مراحل اجرای معاملات از ورود به بازار تا خروج از آن بسیار سودمند هستند. در ادامه، برخی از سناریوها را به اشتراک می‌گذاریم تا به شما یک نمای کلی از مشکلات و راه‌حل‌هایی که یک معامله‌گر با آن مواجه است، ارائه دهیم.
مشکل اول: یک سناریوی بازار نزولی
این سناریو می‌تواند از یک اتفاق مورد انتظار باشد، مانند کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران به بازار به دلیل انتصاب یک فرد نامطلوب در قدرت؛ یا یک اتفاق غیر منتظره مانند حادثه هسته‌ای فوکوشیما در سال ۲۰۱۱ که در آن به‌صورت ناگهانی شاخص Nikkei ۲۲۵ سقوط کرد و در منطقه آسیا و اقیانوسیه و اروپا نیز گسترش یافت.
راه‌حل: ایجاد پارامترهای مشخص شده
در یک سناریوی بازار نزولی، معاملات الگوریتمی با توجه به تغییرات روند، معاملات را اجرا می‌کنند. به‌عنوان مثال، در یک موقعیت نزولی ناگهانی مانند ویروس کرونا، می‌توان به الگوریتم‌ها دستور داد تا زمانی که ارزش اوراق بهادار شما به‌طور ناگهانی کاهش یافت، با سرعت عمل کنند تا از بازار خارج شوند.
همچنین با قرار دادن حد ضرر، می توان به الگوریتم‌ها دستور داد که اثر روند نزولی را به حداقل برسانند و شما را از متحمل شدن ضرر نجات دهند.
به‌محض اینکه کرونا همه‌گیر شد، بازارهای مالی شاهد روند نزولی بودند. در این موقعیت، معامله‌گران الگوریتمی نسبت به سایر معامله‌گران بهتر عمل کردند؛ زیرا الگوریتم‌های آنها در کسری از ثانیه معامله می‌کردند تا در صورت لزوم از بازار خارج شوند.
معاملات الگوریتمی در کالاها، اوراق قرضه، مشتقات و غیره به تنوع بخشیدن به پرتفوی نیز کمک می‌کنند.
مشکل دوم: نوسانات قیمت‌ها در معاملات روزانه
با‌وجود‌اینکه چندین فرصت مناسب معامله در طول روز وجود دارد اما مشکل تعیین بهترین فرصت معامله است. در معاملات روزانه، نوسانات بی‌شماری در قیمت‌ها وجود دارد؛ حتی در روزهای معینی نوسانات بیش از حد معمول است.
راه‌حل: یافتن بهترین فرصت برای ورود به بازار و خروج از آن
اگر در زمان بازار از نوسانات جزئی قیمت اوراق بهادار بهره می‌برید، معاملات الگوریتمی می‌تواند برای ورود و خروج از بازار در بهترین فرصت عمل کنند.
در معاملات روزانه، هدف اصلی به دست آوردن سودآورترین فرصت‌ها در بازارهای مالی در طول روز است. از آنجایی که الگوریتم‌ها سریع عمل می کنند و می‌توانند حداکثر معاملات را در کسری از ثانیه انجام دهند، معاملات الگوریتمی بهترین گزینه هستند.
مشکل سوم: کجا سرمایه‌گذاری کنیم؟
معامله در بازارهای مالی باید هوشمندانه و پس از پیش‌بینی عواقب اجرا شود. سرمایه‌گذاری وجوه خود فقط در بازار سهام یا فقط در اوراق قرضه ممکن است به شما برای یافتن بهترین معاملات کمک نکند. سوال این است که کجا سرمایه گذاری کنیم؟
راه‌حل: پوشش ریسک
پوشش ریسک یک راهکار مدیریت ریسک در بازارهای مالی است که با اتخاذ موضع مخالف در یک دارایی مرتبط، به جبران ضرر کمک می‌کند. پوشش ریسک شامل سرمایه‌گذاری در مشتقات و قراردادهای آتی می‌باشد.
الگوریتم‌ها به سرعت عمل می‌کنند و به شما کمک می‌کنند که امن‌ترین گزینه سرمایه‌گذاری را برای وجوه خود پیدا کنید. بدین ترتیب اجرای پوشش ریسک سریع و دقیق‌تر از معامله دستی انجام می‌شود.
مشکل چهارم: کدام استراتژی معاملاتی را انتخاب کنیم؟
استراتژی معاملاتی جهت تصمیم‌گیری نهایی طراحی می‌شود. ایجاد استراتژی مناسب برای اجرای بهترین معاملات بسیار ضروری است. اگر با توجه به وضعیت بازار، استراتژی معاملاتی ایجاد نشود، معامله‌گر به نتایج مورد انتظار خود دست نخواهد یافت.
راه‌حل: اجرای استراتژی معاملاتی مناسب
استراتژی‌های معاملاتی، حداکثر دقت را در طول اجرای معامله ارائه می‌دهند و موجب کاهش ریسک می‌شوند. اگر یک استراتژی معاملاتی به درستی طراحی و اجرا شود، به معامله‌گر کمک می‌کند.
مشکل پنجم: چگونه می‌توان از اثربخشی استراتژی معاملاتی مطمئن شد؟
قبل از اجرای یک استراتژی معاملاتی در بازار واقعی، نیازمند اثبات اثربخشی آن هستیم. بدون آگاهی از عواقب احتمالی استراتژی، ممکن است سرمایه‌های زیادی از دست بروند.
راه‌حل: بک‌تست
با معاملات الگوریتمی، بک‌تست استراتژی بر اساس داده‌های تاریخی به راحتی انجام می‌شود. بک‌تست کردن استراتژی، یکی از بخش‌های مهم تدوین استراتژی است؛ زیرا به شما در خصوص توانایی استراتژی معاملاتی ایده می‌دهد. درصورتی‌که نتایج بک‌تست مطلوب نبود، می‌توانیم استراتژی را رها کرده و سرمایه‌‌ای که در صورت اعمال استراتژی بدون انجام بک‌تست ممکن بود از دست برود، را حفظ کنیم.
مشکل ششم: پرش مستقیم به بازار
شروع مستقیم معامله در بازار ممکن است منجر به برخی از نتایج نامطلوب مانند از دست دادن سرمایه شود. مشکل زمانی بروز می‌کند که معامله‌گر در اجرای معامله تجربه نداشته باشد و به عنوان یک مبتدی در حوزه معاملاتی شناخته شود.
راه‌حل: معامله کاغذی
اگرچه معاملات الگوریتمی کاملا به الگوریتم‌ها وابسته هستند و نیاز به ویژگی‌های انسانی بسیار کمتر است، اما ایجاد استراتژی‌های معاملاتی برای اجرا مستلزم دخالت انسان است؛ مداخله انسانی به این معنی است که احتمال وقوع خطا وجود دارد که ممکن است منجر به از دست دادن یک بخش یا کل سرمایه شود. با کمک معاملات کاغذی، نیازی به معامله با پول واقعی در بازار ندارید. در عوض، شما با پول مجازی معامله خواهید کرد. اگر مبتدی هستید و نمی‌خواهید سرمایه واقعی را در بازارهای مالی به خطر بیندازید، معاملات کاغذی می‌تواند برای شما مفید باشد.
سوالات متداول در خصوص معاملات الگوریتمی
آیا معاملات الگوریتمی بر احساسات غلبه می کنند؟
تنها کاری که یک الگوریتم انجام می‌دهد این است که دستورالعمل‌های تعیین شده توسط یک انسان را اجرا کند و زمانی که بازار در نوسان است تصمیمات منطقی بگیرد. بنابراین، شما بر اساس احساساتی مانند ترس، حرص و طمع، ناامیدی و غیره تصمیم‌گیری نمی‌کنید؛ اما معامله‌گر باید معامله را تنها پس از بک‌تست استراتژی معاملاتی و اطمینان از کارایی آن اجرا کند. به‌این‌ترتیب عواطف انسان به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد. با این حال، در حین نزول و همچنین اوج، یک معامله‌گر الگوریتمی باید احساسات را کنترل کند و فقط باید بر بک‌تست (منطق) تکیه کند و نه بر ترس (در حین کاهش) و هیجان (در زمان اوج).
معاملات الگوریتمی به چه میزان از مداخله انسانی نیاز دارند؟
الگوریتم‌ها توسط انسان جهت رصد کردن هم‌زمان تمام بازارهای مالی به‌منظور یافتن بهترین فرصت‌های معاملاتی طراحی می‌شوند. سپس، الگوریتم‌ها وارد بازار می‌شوند و در بهترین زمان از بازار خارج می‌شوند. بنابراین، اجرای معاملات الگوریتمی نباید به مداخله انسانی زیادی نیاز داشته باشد، به جز ایجاد الگوریتم و بررسی هرگونه نقص فنی که به ندرت اتفاق می‌افتد. همچنین، یک معامله‌گر باید دسترسی لازم جهت خروج دستی از معاملات در صورت بروز یک وضعیت پیش‌بینی‌نشده مانند ویروس کرونا را داشته باشد.
چگونه یادگیری ماشین به معاملات الگوریتمی کمک می‌کند؟
یادگیری ماشین، زمینه‌ای است مرتبط با سیستم برنامه‌نویسی که با تجربه خود را بهبود می‌بخشد. در یادگیری ماشینی، دخالت انسان بسیار کم است و زمانی که کامپیوتر / الگوریتم با دستورهای تنظیم‌شده برنامه‌ریزی می‌شود، این الگو را یاد می‌گیرد و هر بار تقلید می‌کند.
یادگیری ماشین توسط شرکت‌های معاملاتی برای موارد زیر استفاده می‌شوند:
تجزیه‌و‌تحلیل روندهای تاریخی بازار با استفاده از مجموعه داده‌های بزرگ
تعیین صحت یک استراتژی
تعیین مجموعه بهینه پارامترهای استراتژی
پیش‌بینی معامله و غیره
الگوریتم ها چگونه معامله می کنند؟
الگوریتم‌ها چیزی جز یک سری دستورالعمل‌های برنامه‌ریزی‌شده نیستند که سیستم را به شیوه‌ای خاص هدایت می‌کنند. به‌عنوان مثال، اگر می‌خواهید در بازار سهام سرمایه‌گذاری کنید و ۱۰۰ سهم را از صندوق سرمایه SPDR S & P ۵۰۰ انتخاب کنید، شما باید از مراحل ذکر شده پیروی کنید.
تحلیلگر امید، اولین و بزرگترین ارائه دهنده زیرساخت های معاملات الگوریتمی در ایران آماده خدمت رسانی به شما می باشد.
تأثیر معاملات الگوریتمی بر وضعیت این روزهای بازار چیست؟
برخی از فعالین بازار، عامل اصلی منفی‌های روزهای اخیر و نوسانات به‌وجود آمده را معاملات الگوریتمی می‌دانند و معتقدند نحوه کارکرد این معاملات بازار را تحت‌تأثیر قرار داده است. برخی دیگر معتقدند اتفاقاً معاملات الگوریتمی می‌تواند نقدشوندگی و کارایی بازار را افزایش دهد و به آن کمک کند.
این روزها و باتوجه به وضعیت نامناسب بازار سرمایه و تابلوی قرمز رنگ آن، باز هم موضوع معاملات الگوریتمی و تأثیر آن بر تلاطم‌های بازار بالا گرفته است. این بار کار به کمپین‌های جمع‌آوری امضا، اعتراضات شدید به سازمان بورس و حتی نهادهای نظارتی دیگر مانند سازمان بازرسی کل کشور هم کشیده است. نکته تأمل‌برانگیز اینکه ریزش بازار نه‌تنها با گزارش‌های عملکردی خوب شرکت‌ها متناقض است، بلکه با متغیرهای بنیادی، مثل قیمت‌های جهانی و نرخ ارز هم در تضاد است!
اما عامل اصلی منفی‌های بازار چیست؟ معاملات الگوریتمی یا پارامترهای دیگر؟
برخی از فعالین بازار، عامل اصلی منفی‌های روزهای اخیر و نوسانات به‌وجود آمده را معاملات الگوریتمی می‌دانند و معتقدند نحوه کارکرد این معاملات بازار را تحت‌تأثیر قرار داده است. برخی دیگر معتقدند اتفاقاً معاملات الگوریتمی می‌تواند نقدشوندگی و کارایی بازار را افزایش دهد و به آن کمک کند. همچنان که سال‌هاست در بازارهای مالی دنیا چنین اتفاقی افتاده است.
این اولین بار نیست که پس از ریزش بازار، تیغ انتقادات به‌سمت معاملات الگوریتمی گرفته می‌شود. در دوره‌ی سقوط بازار در سال ۱۳۹۹ هم همین انتقادات متوجه معاملات الگوریتمی بود. سازمان بورس و نهاد ناظر هم عکس‌العمل نشان داد و با منتقدین همراه شد. نتیجتاً سازمان بورس معاملات الگوریتمی را در آن دوره ممنوع کرد. ولی در اردیبهشت ۱۴۰۰ و پس از اینکه مشخص شد معاملات الگوریتمی تأثیری در ریزش‌ها نداشته است و حتی ممنوعیت آن نقدشوندگی بازار را نیز محدود کرده است، سازمان بورس مجدداً آن را آزاد اعلام کرد.
مخالفین معاملات الگوریتمی چه می‌گویند؟
مخالفان معاملات الگوریتمی معتقدند نهادهایی که امکان انجام این معاملات را دارند باعث تلاطم بازار می‌شوند و عده‌ی زیادی از معامله‌گران حقیقی از تلاطم‌های به‌وجود آمده توسط آنها متضرر می‌شوند. به‌این‌ترتیب سود بیشتری نصیب بازارگردان‌ها، سبدگردان‌ها و مشتریان بزرگ کارگزاری‌ها می‌شود و سرمایه‌گذاران خرد متضرر می‌شوند.
ضمنآنکه چون امکان انجام این نوع معاملات برای همه‌ی افراد وجود ندارد، این موضوع در ذاتِ خود باعث بی‌عدالتی در بازار است. البته ذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد که اساساً منعی از طرف سازمان بورس و شرکت‌هایی که خدمات معاملات الگوریتمی ارائه می‌دهند برای در اختیار گذاشتن این سرویس برای همه‌ی فعالان بازار (حقیقی و حقوقی) وجود ندارد. اما لازمه انجام این کار فراهم آمدن زیر‌ساخت‌هایی از سمت کارگزاری‌ها و همچنین دستورالعمل‌ها و قوانین جامع‌تر برای این حوزه است. پیش‌بینی این است که در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد دسترسی همه فعالان بازار به این نوع معاملات خواهیم بود.
موافقان معاملات الگوریتمی چه می‌گویند؟
موافقان، مشکل بازار را مرتبط با پارامترهای دیگری می‌دانند. آنها معتقدند درصورت اجرای صحیحِ معاملات الگوریتمی، بسیاری از مشکلات بازار حل خواهد شد. معاملات الگوریتمی، نقدشوندگی، که رکن اصلی بازار است، را افزایش می‌دهد و به‌نحو ملموسی بر کارایی آن می‌افزاید. همچنین معاملات الگوریتمی می‌تواند از دستکاری و تغییرات ناگهانی قیمت سهم‌ها توسط افراد سودجو جلوگیری کند. از سوی دیگر کسب‌وکارها و استارت‌آپ‌های حوزه فین‌تک هم از ممنوعیت معاملات الگوریتمی آسیب خواهند دید.
عکس‌العمل بازارهای معتبر دنیا به معاملات الگوریتمی چه بوده است؟
در بازارهای توسعه‌یافته‌ی دنیا چند دهه است که از معاملات الگوریتمی به‌عنوان ابزاری برای عمق‌بخشی به بازار، افزایش نقدشوندگی و کارایی بازار و همچنین بهبود معاملات شخصی استفاده می‌شود.
معاملات الگوریتمی از اوایل دهه نود جای خود را در بازارهای مالی باز کرد. به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۱ مجله‌ی Journal of Finance در مقاله‌ای عنوان کرد که در سال ۲۰۰۹، معادل ۷۳ درصد از تمام معاملات بازارهای ایالات متحده توسط معاملات الگوریتمی انجام شده که تأثیر بسزایی در افزایش نقدشوندگی این بازارها داشته است. می‌توان حدس زد که این روند تا به امروز بسیار گسترده‌تر شده باشد.
راهکار چیست؟
امروز بازار سرمایه ایران با مشکلات زیرساختی، رفتارهای هیجانی و ریسک‌ها و عدم قطعیت‌های برخواسته از وضعیت سیاسی و اقتصادی جامعه روبرو است و ارتباط دادن همه‌ی این مشکلات با معاملات الگوریتمی پاک کردن صورت مسئله است. ضمنآنکه به‌وجود آوردن جو روانی مسموم موجب ایجاد بار روانی و ترس در سرمایه‌گذاران می‌شود که خود اثر سوء بر مشکلات معامله الگوریتمی عرضه و تقاضا خواهد داشت.
در روزهای اخیر عده‌ای با نمونه آوردن روند قیمتی روزانه برخی سهم‌های بزرگ، نوسانات آنها را به الگوریتم‌ها ربط دادند و بیان کردند که این الگوریتم‌ها با معاملات با فرکانس بالا (HFT) اقدام به خرید در قیمت‌های پایین کرده و بعد با ایجاد روندی مثبت در سهم اقدام به فروش در قیمت‌های بالا می‌کنند. درحالی‌که اولاً با توجه به کارمزدهای بالای معاملاتی در بازار ما عملاً معاملات با فرکانس بالا مقرون‌به‌صرفه نیست و ثانیاً این کار با توجه به درصد پایین معاملات الگوریتمی (حدود ۱ درصد ارزش معاملات) امکان‌پذیر نیست. معاملاتی که کل ارزششان حدود ۱ درصد بازار است چگونه می‌توانند روند بازار را تغییر دهند؟
سؤال دیگر این است که حتی اگر روی یکی دو سهم چنین اتفاقی افتاده باشد، چرا باید سهمی که در این مدت اصلاح زیادی داشته و اکنون نیز به لحاظ بنیادی در قیمت خوبی است در قیمت‌های پایین فروخته شود؟
اگر فرض کنیم فلان سهم خودرویی را الگوریتم‌ها رِنج کشیدند و فروختند، چرا در آن سوی دیگر بازار سهام پتروشیمی‌ها با این فشار عرضه‌ی شدید به‌فروش می‌رسند؟
آنچه مشخص است اینکه وضعیت فروش‌های این روزهای بازار به‌دلیل رفتارهای هیجانی، ترس سرمایه‌گذارن از عدم قطعیت‌ها و ریسک‌های موجود (ریسک‌های سیاسی، رفع تحریم‌ها و …) در بازار است.
هر ابزار تکنولوژی اگر از آن سوءاستفاده شود می‌تواند آثار مخربی نیز داشته باشد. وقتی معاملات الگوریتمی توسط نهادهای نظارتی قابل رهگیری و کنترل نباشد ممکن است با سوءاستفاده از آنها قوانین معاملاتی دور زده شود و موجب زیان سرمایه‌گذاران خُرد، که به این نوع معاملات دسترسی ندارند، گردد.
خواسته یا ناخواسته، استفاده از تکنولوژی‌های نوین و مرسوم دنیا در بازار سرمایه ایران هم اجتناب‌ناپذیر است و باید به‌سمت استفاده گسترده‌تر از این ابزارها رفت. اما در اینجا نقش سازمان بورس و نهاد ناظر بسیار مهم است.
ممنوعیت معاملات الگوریتمی، طبق تجربه قبلی، مشکلی را حل نخواهد کرد. مهمترین کاری که سازمان بورس در مرحله اول باید انجام دهد، شناسایی کامل سفارشات الگوریتمی فرستاده‌شده است. تمامی معاملات الگوریتمی باید با یک تگ یا برچسب در سامانه معاملاتی ثبت شوند و درغیراینصورت از ارسال این نوع سفارشات جلوگیری شود. ممنوعیت، جلوی استفاده غیرمجاز از این نوع معاملات را نخواهد گرفت.
هستند شرکت‌هایی که مجوز معاملات الگوریتمی را دارند، اما باز هم با استفاده از ربات‌ها و روش‌های دیگر، قوانین را دور می‌زنند. به‌این‌صورت که از معاملات ساده استفاده می‌کنند، ولی سفارشات الگوریتمی می‌فرستند. هرچند که تشخیص این نوع معاملات آسان نیست، ولی امکان‌پذیر است و سازمان بورس باید زیرساخت این کار را فراهم کند.
در مرحله بعد لازم است تا دستورالعمل جامع‌تری نسبت‌به آنچه امروز وجود دارد به‌عنوان دستورالعمل معاملات الگوریتمی، توسط نهاد ناظر تبیین گردد و زیرساخت‌ها و ابزارهای نظارتیِ لازم توسط کارگزاری‌ها و سازمان بورس برای نظارت دقیق بر این نوع معاملات فراهم آید.
برای ایجاد عدالت در بازار نیز به‌نظر می‌رسد بهترین راه این باشد که این نوع معاملات برای تمامی فعالان حقیقی و حقوقی فراهم شود تا شرایط برابری در بازار داشته باشند.
مشکلات معامله الگوریتمی
کیمیا نجفی
در پی نوسانات پی در پی و روند کاهشی بازار سهام، صاحب‌نظران و کارشناسان به بررسی ابعاد مختلف بازار پرداختند. در این میان برخی از تحلیلگران معاملات الگوریتمی را مورد توجه قرار دادند و معتقد بودند با توجه به شرایط فعلی این دسته از معاملات باید متوقف شود تا بازار بتواند به آرامش برسد.
معاملات الگوریتمی روش‌های متنوع برنامه‌نویسی برای انجام معاملات دقیق در بورس است، در این روش معاملات خطای محاسباتی و دخالت انسانی به حداقل خواهد رسید. اگر بخواهیم به زبان ساده معاملات الگوریتمی را تعریف کنیم، به هر نوع معامله خودکار اعم از اینکه پربسامد یا کم بسامد باشد معاملات الگوریتمی می‌گویند. به عنوان یک نمونه ساده، حد سود و ضرر یک الگوریتم، معاملاتی است که با رسیدن قیمت به اعداد خاصی، دستور خرید یا فروش خودکار را انجام می‌دهد. معاملات الگوریتمی یا معاملات خودکار عبارت است از استفاده از برنامه‌های کامپیوتری برای ورود به سفارش‌های معاملاتی بدون دخالت انسان. به بیان دیگر این الگوریتم‌ها که بلک‌باکس یا «اَلگو تریدینگ» هم نامیده می‌شوند، از زبان برنامه‌نویسی در کامپیوتر و مجموعه‌ای از دستورهای مشخص شده در کنار هم برای انجام خرید و فروش استفاده می‌کنند.
فعالیت هوش مصنوعی ممنوع شد
برای سال‌های طولانی معاملات در بازارهای سرمایه به شکل فیزیکی و دستی صورت می‌گرفت، در روش‌های سنتی معاملات توسط واسطه‌ها حمایت می‌شدند. اما با افزایش ظروف سرمایه بازارها، ادامه کار به روش سنتی سخت شد و نیاز بود تا پای تکنولوژی به میان آید و کامپیوتر به جای افراد عمل کند. بنابراین نیاز به معاملات الگوریتمی احساس شد و هوش‌مصنوعی در خدمت این معاملات قرار گرفت. این در حالی است که اکنون به دنبال متشنج شدن بازار خبر از متوقف شدن معاملات الگوریتمی به میان آمده است. مدیریت نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار در اطلاعیه‌ای استفاده از معاملات الگوریتمی و تقسیم سفارشات توسط کلیه مشتریان مشکلات معامله الگوریتمی برخط در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران را ممنوع کرد. محسن خدابخش در این اطلاعیه به کلیه شرکت‌های کارگزاری اعلام کرده است: «به منظور حفظ شرایط تعادل عرضه و تقاضا در بازار بر ورود سفارشات و معاملات، کلیه مشتریان اعم از حقیقی و حقوقی (به جز بازارگردانان دارای مجوز که با شناسه مشخص شده برای معاملات اقدام به ارسال سفارش می کنند) درخصوص امکان انجام معاملات الگوریتمی در همه نمادهای معاملاتی در بورس و فرابورس تا اطلاع ثانوی غیرفعال شود. همچنین تقسیم سفارشات به هر روشی توسط مشتریان برخط اعم از حقیق و حقوقی در تمامی نمادهای معاملاتی در سمت فروش، ممنوع است. در همین راستا باید در اسرع وقت تنظیمات لازم در کلیه سامانه‌های برخط کارگزاران جهت جلوگیری از تقسیم سفارشات در هنگام ورود سفارش توسط مشتریان برخط و همچنین عدم استفاده از الگوریتم‌های معاملاتی انجام شود. معاملات الگوریتمی از جمله معاملاتی است که به صورت خودکار انجام می‌شود، به عنوان مثال، حد سود و ضرر یک الگوریتم، معاملاتی است که با رسیدن قیمت به اعداد خاصی، دستور خرید یا فروش خودکار را انجام می‌دهد. در معاملات الگوریتم، هوش مجازی به جای فرد، تصمیم‌گیری کرده و اقدام می‌کند.»
تصمیمات مقطعی، برای کنترل وضعیت
همایون دارابی، کارشناس بازار سرمایه با اشاره به تصمیم اخیر سازمان بورس اوراق بهادار مبنی بر ممنوعیت استفاده از الگوهای الگوریتمی و تاثیر این تصمیم بر بازار سرمایه به «ابتکار» گفت: سازمان‌های نظارتی در شرایطی که بازار در وضعیت خاصی قرار می‌گیرد تصمیمات مقطعی را برای کنترل وضعیت اتخاذ می‌کنند، طبیعی است که به هنگام تنش و هیجان چنین اقداماتی صورت بگیرد، بنابراین اینگونه تصمیم‌گیری‌ها در بازار بورس به کرات دیده می‌شود و ممنوع شدن معاملات الگوریتمی نیز از جمله راه‌کارهای مقطعی برای کنترل مشکلات معامله الگوریتمی و مدیریت شرایط است و می‌تواند تاثیر مثبتی را برای بازار به همراه داشته باشد.
دارابی با اشاره به مشکلات ناشی از معاملات الگوریتمی در بازار سرمایه ادامه داد: معاملات الگوریتمی چند وقتی است که باعث نگرانی بازار شده بود، چراکه الگوریتم‌ها به هنگام منفی شدن یک سهم، سهم‌های دیگر را متناسب با آن منفی می‌کردند. به شکلی که اگر یک سهم منفی می‌شد ما شاهد موج فروش در سهم‌های دیگر بودیم. از سوی دیگر این الگو دستورات ریزی را به نام پرچم در بازار می‌گذاشت و بازار را دچار هیجان مفرد می‌کرد. معاملات الگوریتمی کامپیوتری است و فاقد هرنوع احساس و سرعت آن بسیار بیشتر از سرعت انسانی است.
وی افزود: به همین‌خاطر خواسته بخشی از بازار این بود که معاملات الگوریتمی در شرایط کنونی موقتا کنار گذاشته شود. چون شرایط این‌روزهای بازار ویژه بوده مقدار کنترل‌ها در بازار افزایش پیدا می‌کند و تصمیمات در چارچوب کنترل‌ها اتخاذ می‌شود. این کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد: ممنوعیت استفاد از الگوی الگورتیمی در شرایطی که بازار نیازمند کنترل بیشتری مشکلات معامله الگوریتمی بوده یک تصمیم موقتی است و در این شرایط سازمان‌های نظارتی بیش از هر زمان دیگر خود را موظف برای کنترل بازار می‌داند.
بازار سرمایه خانه‌ای برای سهامداران
دارابی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به اولویت بازار سرمایه اشاره کرد و در این‌باره گفت: تمام فعالان در بازار سرمایه می‌دانند که بازار خانه و محل کسب‌شان است. شاید عده‌ای در مدتی کوتاه به دلیل منافع شخصی تصمیماتی را اتخاذ کنند اما در نهایت می‌دانند که داشتن یک بازار خوب برای تمام فعالان سودآور خواهد بود، به همین دلیل حفظ بازار، مراقبت از تازهواردان و جلوگیری از هیجان بر مسائل و منافع شخصی اولویت دارد. در هر صورت امیدوار هستیم بازار به زودی در شرایط مناسبی قرار بگیرد و محدودیت‌ها برطرف شود.
بازار در فاز نوسان
وی در پاسخ به این پرسش که روند بازار سرمایه در روزهای آتی چگونه خواهد و آیا رشد شاخص در روز گذشته را می‌توان نشانه‌ای برای صعود شاخص دانست یا خیر، گفت: در حال حاضر بازار پرنوسان است، به گونه‌ای که چند روز نزولی می‌شود و پس از آن در مسیر صعود قرار می‌گیرد. ما طی روزهای گذشته شاهد نزول شاخص بودیم و این درحالی است که شاخص بار دیگر به کانال 1600 هزار واحد بازگشت. فعلا بازار در فاز نوسان قرار دارد و انتظار نمی‌رود که شاخص فراتر از این ارقام حرکت کند.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه صحبت‌هایش با اشاره به وضعیت بازارهای موازی و تاثیر عملکرد آنها بر بورس گفت: برای پیش‌بینی وضعیت بازار باید منتظر باشیم که گزارش‌های 6 ماهه و گزارش عملکرد شهریورماه شرکت‌ها اعلام شود و مور آنالیز قرار بگیرد. از سوی دیگر شرایط بخش‌های مختلف اقتصاد نیز مطرح است، آتش‌بازی و تنش‌هایی که در بازارهای موازی وجود دارد بخشی از منابع نقدنگی را به خود جذب کرده است، بازارهایی همچون خودرو و ارز متناسب با ریزش بورس فعال‌تر شده‌اند. باید بازارهای موازی به یک آرامش نسبی برسند و پس از آن می‌توان امید داشت که بازار بورس به سمت‌وسوی بهتری حرت کند، فعلا تنها تحلیل از بازار سرمایه به همین نوسانات روزانه بازار ختم می‌شود.
دیدگاه شما